Tarihçe

Güneysu, Rize iline bağlı bir bucak merkezi iken 1987 yılında ilçe olmuştur. Güneysu İlçesi’nin eski adı ve halk arasında da yaygın olarak kullanılan ismi POTOMYA´dır. Çünkü Karadeniz bölgesinde kaynağını dağların kuzeyinden alan birçok kısa mesafeli,gür akışlı akarsulardan olan Taşlıdere Havzası´nın iki önemli kolu olan Salarha Deresi ve Potamya deresi arasında kaldığından bu ismi almıştır. Yani iki akarsu ortasında yer aldığından Potamya denilmiş ve zamanla halk dilinde Potomya´ya dönüşmüştür. Dolayısıyla araştırmamızın asıl konusu Güneysu İlçesi olup Güneysu Havzası sınırları dahilinde olan her yer araştırma kapsamına alınıp ayrıca araştırmaya daha geniş perspektif kazandırıp daha kolay mukayeseyi sağlama amacıyla zaman zaman Taşlıdere Havzası ve Salarha Deresi Havzası’ndan da bahsedilmiştir.

 

Güneysu 1942 yılına kadar Rize İline bağlı köy olarak yönetilmiştir. 1942 yılında Bucak Merkezi iken 19.06.1987 tarih ve 3392 sayılı yasa ile İlçe olarak yapılandırılmış olup, 09.08.1988 tarihinde teşkilatlanma çalışmasını tamamlayarak İlçe statüsüne kavuşmuştur.

 

Rize’nin tarih öncesi çağları ile ilgili yapılan araştırmalara göre, bölge yontma taş çağından sonra iskan görmüştür. Rize’nin M.Ö.650-500 yıllarında Miletliler tarafından küçük bir liman ve pazar yeri olarak kurulduğu tahmin edilmektedir. Rize, M.Ö. 606 yılında kısa bir süre için Med’lerin hakimiyeti altına girmiş, daha sonra sırasıyla Persler’in, Pontus Devleti’nin, Roma İmparatorluğu’nun, Bizans İmparatorluğu’nun ve Trabzon Rum Devleti’nin egemenliğine girmiştir. Malazgirt Zaferinden sonra bir ara Selçuklular’ın yönetimine girmiş ise de Trabzon Rum Devleti bölgeye tekrar hakim olmuştur. 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u fethinden sonra, Rize de Osmanlı İmparatorluğu’na katılmıştır.

 

Coğrafi Yapı ve Ulaşım 

Güneysu İlçe sınırları yaklaşık olarak batıda 40 34 doğu boylamından, doğuda 40 44 doğu boylamından, güneyde 40 50 kuzey enleminden ve kuzeyde 41 02 kuzey enleminden geçmektedir. Güneysu, Rize il merkezinin güneydoğusunda Taşlıdere´nin Karadeniz´le birleştiği noktadan güneye doğru gidildikçe dokuzuncu kilometrede yer alan ve 107 km2 alana sahip Rize´nin iç kesim ilçelerinden biridir. Şehir merkezinin, kıyıya uzaklığı 14 km. olup şehir merkezi rakımı 152 metredir. Doğudan Çayeli, kuzeyden Rize merkeze bağlı topraklar; batıdan Rize merkeze ve İkizdere toprakları ve güneyden İkizdere toprakları ve Kaçkar Dağları ile çevrilidir. Kuzey sınırları Karadeniz kıyısından 9 km içeriden başlayıp şehir merkezinin 14. km´de olduğu halde rakımı 152 km´de olması akarsu kenarında kurulmasının bir sonucudur. Oysa şehir merkezi bile tepelerle çevrili olup, buralarda kurulan yakın köylerde bile (iki üç km. mesafede) rakım bu değerin birkaç katına çıkabilmektedir.İlçe çok engebeli bir rölyefe sahip olup, ilçe sınırları dahilinde yükseltisi 150 m. ile 2000 m. civarında değişen tepelik alanlar mevcuttur. Bu tepeler yapı, rölyef ve teşekkülat bakımından birbirine benzer özellikler göstermekte olup, vadilerle birbirinden ayrılmışlardır. Bu vadilerde büyüklü küçüklü çok sayıda akarsu mevcut olup bunlar daha sonra Taşlı dere havzasının en önemli kolu olan Güneysu (Potamya) deresini meydana getirmektedir. Arazinin çoğu dağlık olup cüzi bir kısmını yaylalar meydana getirmektedir. Denize komşu olmadığı için de Rize genelinde payı %1 olan ovalarından bile tam olarak payını alamamıştır. Bu dağlık arazi ise tamamen bitki örtüsü ile kaplı olup, açık alan görmek mümkün değildir. Bu bitki örtüsü, vadilerin derin ve keskin görünümünü yumuşatıp göze hoş bir karakter kazanmasına yardımcı olmaktadır.Bölgenin iklim özelliğinden kaynaklanan sürekli yağışlar aşınmayı arttırarak erozyon tehlikesini sürekli gündemde tutmaktadır. Ayrıca bu yağışlar rölyefteki engebe ve topraktaki namüsait yapı ve doku ile birleşince ilçenin her köşesine can ve mal kaybına müsebbip olan sürpriz sel ve heyelanlarla karşılaşmak mümkün olmaktadır. Nitekim 12 Kasım 2001 ve 23 Temmuz 2002 felaketleri bunun sadece acı iki örneğidir.Yörenin bitki örtüsü özelliğine baktığımızda sınırları dışından (kıyıdan) başlayan Kolşik Flora’nın hakimiyetini müşahede etmekteyiz. Ancak belli bir yükseltiden sonra iğne yapraklı ağaçlar hakim duruma geçmekte ve Kaçkar’ların kuzey sınırlarında sıralanan belli sayı ve büyüklükteki yaylalarda alpin çayırlardan söz etmemiz mümkündür.Güneysu, Rize il merkezinin güneydoğusunda Taşlıdere´nin Karadeniz´le birleştiği noktadan güneye doğru gidildikçe dokuzuncu kilometrede yer alan Rize´nin iç kesim ilçelerinden biridir. Şehir merkezinin, kıyıya uzaklığı 14 km.’dir.Toplu taşımacılık hizmetleri özel halk otobüsleri ile yapılmakta olup, İl merkezinden İlçeye bu araçlarla 25-30 dakikada ulaşılabilmektedir.

 

İdari Yapı ve Nüfus

İlçenin toplam 22 köyü ve 7 mahallesi vardır. Belediye teşkilatı 1969 yılında kurulmuştur. Yerleşim, arazi yapısının etkisi ile dağınık bir şekil arz etmektedir. Köyler, Anadolu’nun diğer yörelerinden çok farklı olarak geniş alanlara yayılmış, yerleşim alanları ile tarım alanları iç içe girmiştir. Genel İdare Kuruluşları yanında ayrıca Ziraat Bankası, Tarım Kredi Kooperatifi, Köye Yönelik Hizmetler Birimi Şantiyesi, Şoförler Odası, Ziraat Odası ve Esnaf Sanatkarlar Odası da ilçede mevcuttur.2000 yılı nüfus sayım sonuçlarında şehir nüfusu 4.914, köy nüfusu 11.608 olmak üzere toplam 16.522 olarak tespit edilmiştir.Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sonuçlarına göre şehir nüfusu 4.442, köy nüfusu 8.174 olmak üzere toplam 12.616 olarak tespit edilmiştir.Ekonomik nedenlerden kaynaklanan göçten dolayı, İlçe nüfusu sürekli azalma eğilimine girmiştir. Göçün İstanbul ve Rize merkeze daha yoğunlukta olduğu gözlemlenmiştir. İlçe nüfusuna kayıtlı insan sayısı 80.004’tür.

 

Ekonomik ve Sosyal Durum 

Engebeli arazi yapısı nedeniyle arazisinin bütünü kullanılmayan Güneysu İlçesinin ekonomik durumunu da arazi yapısı belirlemiştir. Halkın büyük bir bölümü geçimini çay tarımından ve buna bağlı olarak gelişen sanayi kuruluşlarında çalışarak elde ettiği ücretle sağlamaktadır. 10.700 hektarlık İlçe arazisinin 3.784 hektarlık bölümü tarım arazisidir. Tarım arazisinin 3500 hektarlık kısmında çay tarımı yapılmaktadır. Yerleşim alanları civarındaki arazinin büyük bir bölümü çay tarımına ayrıldığı için son yıllarda hayvancılık sektöründe büyük bir gerileme olmuştur. İlçede Kamuya ait 2, Özel sektöre (şirket, şahıs) ait değişik ölçekli 31 olmak üzere toplam 33 çay fabrikası-atölyesi mevcuttur. Güneysu diğer İlçelere nazaran çay sanayisi yönünden oldukça gelişmiş bir İlçedir. Bu tesislerde önemli ölçüde istihdam sağlanmaktadır.Çay tarımı yanında küçük ölçekli kivi yetiştiriciliği de yapılmaktadır. Bunun dışında 150’ye yakın aile arıcılıkla uğraşmaktadır. Bu aileler yaklaşık 4000 civarında arı kovanına sahiptir. Yıllık bal üretimi 40-50 ton arasında değişmektedirAyrıca son yıllarda taşımalı eğitim ve ilçenin il merkezine yakın oluşundan dolayı yolcu sayısında meydana gelen artış, taşımacılık sektörünün gelişmesinde etkili olmuş ve 100’e yakın aile geçimini bu yolla sağlamaktadır.Yeşil kartlı vatandaş sayısı yaklaşık % 9, Vakıftan yardım alan aile sayısı ise yaklaşık 300 civarındadır.Maliye kayıtlarına göre toplam aktif mükellef sayısı 471’dir.İlçe halkının sosyal yaşamı geleneksel bir özellik arz etmektedir. Geleneksel yapı malzemesi ahşap olmasına rağmen çay tarımının refah artırıcı etkisi ve şehirleşme ile birlikte betonarme yapılaşma artmıştır. İlçedeki konutların çoğunluğu betonarme yapılardan oluşmakta, yüksek köylerde kısmen ahşap yapılara rastlanmaktadır. Gerek tarımsal gelirin azalması, gerek ticari faaliyetlerde bulunmak maksadıyla Güneysu halkının büyük bir kısmı büyük şehirlere göç etmiştir.Önemli tarımsal faaliyetler arasında yer alan yaylacılık, çay tarımının ve bunlara bağlı olarak meydana gelen sanayileşme ile birlikte hemen hemen ortadan kalkmış durumdadır. Sadece aile ihtiyacını karşılamaya yönelik az sayıda bazı aileler tarafından büyük baş hayvan beslenmektedir.İlçenin tüm yerleşim birimlerine yol, su, elektrik ve telefon hizmeti götürülmüştür.

 

Eğitim,Kültür ve Sağlık

İlçede 1´i özel olmak üzere 7 ilköğretim, 1´i özel olmak üzere 4 ortaöğretim kurumu ile eğitime devam edilmektedir. Ayrıca Halk Eğitimi Merkezi,Öğretmenevi ve Kültür Merkezi´de bulunmaktadır.Güneysu Sağlık Grup Başkanlığımıza bağlı 5 adet mahalle ve 21 adet köy bulunmaktadır. Bunlara sağlık hizmetini 1 adet Güneysu Tenzile Erdoğan İlçe Hastanesi ve 8 adet (Ortaköy , Gürgen , Ballıdere , Islahiye, Yeşilköy, Kıbledağı, Adacami, Kiremit) sağlık evi sunmaktadır. 

 

Turizm

İlçemizde turizm alanında, İlçe Merkezinden 16 km. uzaklıkta bulunan ve geniş düzlüğe sahip han düzü yaylası yaz aylarında dağ ve yaylacılık turizmiyle ilgilenen vatandaşlar tarafından ziyaret edilmektedir. Yaylada henüz ziyaretçilere hizmet verebilecek nitelikte alt yapı oluşmamıştır. Bu yaylada, ilki 1999 yılında olmak üzere her yıl düzenli olarak Ağustos ayı içerisinde yayla şenlikleri düzenlenmektir. Bu yaylada konaklama tesisleri olmadığından daha çok günübirlik ziyaret edilmektedir. Yolu betonla kaplanmış olup, her çeşit vasıtayla ulaşmak mümkündür.Bunun dışında turistik restoran niteliğinde bir anda 150 Kişiye hizmet verebilecek kapasiteye sahip İlçe Merkezinde alabalık çiftliği bulunmaktadır.Ayrıca Asmalıırmak köyü ile Gürgen köyünde sadece alabalık satan 2 ayrı balık çiftliği vardır.Başköy ve Çamlıca köylerinde çeşitli hastalıklara iyi geldiği tecrübe edilen ılıcalar mevcuttur. Rize’den Başköy ve Çamlıca köylerindeki ılıcalara tek vasıta ile ulaşmak mümkündür.Rize, Başköy arası 24 Km.’dir. Bunun 14 Km.’ si asfalt 7.5 Km.’ si beton, 2.5 Km.’ si stabilize yoldur. Çamlıca köyü Rize Merkez’e 20 Km. uzunluğunda karayoluyla bağlıdır. Bu yolun tamamı beton ve asfalt kaplamadır.Tarihi değerlerimizden olan ve 1862 yılında Kıbledağı Köyü merkezinde yapılan ve daha sonra Çamlıca Köyü Ilıca mevkiine taşınan cami, bölgenin geleneksel ahşap camilerinden birisidir. Taşınma sırasında beton bir zemin kat üzerine oturtulmuş, kuzeyine yeni bir kısım ilave edilmiştir. Bununla birlikte caminin orijinal unsurları korunmuştur.Ayrıca Ortaköy ve Asmalıırmak köylerinin sınırında, Kıbledağı Tepesinde bulunan camii (Ayane Camii) sıkça ziyaret edilen mekanlardandır. Ulaşım için araçla varılan noktadan sonra 30.dk’lık yürüme mesafesinde bulunmakta olup, dağ sporları için de uygun bir yürüyüş parkuruna sahiptir.İlçemiz Aşağı Kiremit mahallesinde ilçe merkezine 1 km. mesafede bulunan çok eski yıllardan beri mevcut olan Katarahte Şelalesi yaz aylarında serinleme ve piknik amacıyla tercih edilen, gezilip görülmeye değer bir mekandır.

 

Güneysu´nun Köyleri & Mahalleleri

Asmalıırmak (Asporim)

Adacamii (Kurloz)

Ballıdere (Ballıgorop)

Başaran 

Başköy (Halkolim)

Bulutlu 

Çamlıca (Kalander)

Dumankaya (Pilihoz)

Eski Cami (Fuşika)

Güneli (Katiloz)

Gürgen (Gürgen)

Islahiye (Yukarı Kanboz)

Kıbledağı (Setoz)

Küçükcami (Veroz)

Kiremit (Kaluharaf)

Merkez (Vonit)

Ortaköy (Setoz-Kıbledağı)

Selamet (Aşağı Kanboz)

Tepebaşı (Singaz)

Ulucami (Ğazavit)

Yarımada (Paravol)

Yenicamii (Kurloz-Adacami)

Yeniköy (Humrik)

Yeşilköy (Kasganoz)

Yeşilyurt (Çumuşkoz)

Yüksekköy (Zevenceni)

Yukarı Islahiye

 

GÜNEYSU İLÇESİ RESMİ KURUMLARA AİT TELEFON-FAX BİLGİLERİ 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU KAYMAKAMLIĞI 

TLF: 0464 344 10 03 FAX: 344 23 57 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU BELEDİYE BAŞKANLIĞI 

TLF: 0464 344 11 05 FAX: 344 12 23

 

KURUM ADI: GÜNEYSU MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ 

TLF: 0464 344 14 41 FAX: 344 28 69 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU ÖĞRETMENEVİ (ASO) MÜDÜRLÜĞÜ

TLF: 0464 344 20 82 FAX: 344 22 76 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU TENZİLE ERDOĞAN İLÇE HASTANESİ 

TLF: 0464 344 11 04 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU MAL MÜDÜRLÜĞÜ 

TLF: 0464 344 14 08 FAX: 344 14 08 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU TARIM MÜDÜRLÜĞÜ 

TLF: 0464 344 14 43 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU NÜFUS MÜDÜRLÜĞÜ 

TLF: 0464 344 14 38 FAX: 344 25 01 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU ÖZEL İDARE MÜDÜRLÜĞÜ 

TLF: 0464 344 14 37 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA VAKFI 

TLF: 0464 344 12 08 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU İLÇE MÜFTÜLÜĞÜ 

TLF: 0464 344 14 35 FAX: 344 22 03 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU TAPU SİCİL MÜDÜRLÜĞÜ 

TLF: 0464 344 14 34

 

KURUM ADI: GÜNEYSU SİVİL SAVUNMA MÜDÜRLÜĞÜ 

TLF: 0464 344 14 18 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU TEDAŞ İŞLETME ŞEFLİĞİ 

TLF: 0464 344 14 57 FAX: 344 14 57 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU İLÇE JANDARMA KOMUTANLIĞI 

TLF: 0464 344 14 36 FAX: 344 11 06 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU İLÇE EMNİYET AMİRLİĞİ 

TLF: 0464 344 20 22 FAX: 344 20 33 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU POSTA İŞLETME MÜDÜRLÜĞÜ 

TLF: 0464 344 10 01 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU ÇAY FABRİKASI MÜDÜRLÜĞÜ 

TLF: 0464 344 10 96 FAX: 344 27 92 

 

KURUM ADI: ULUCAMİ ÇAY FABRİKASI MÜDÜRLÜĞÜ 

TLF: 0464 344 29 31 FAX: 344 26 63 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU ZİRAAT BANKASI MÜDÜRLÜĞÜ 

TLF: 0464 344 11 08 FAX: 344 22 91 

 

KURUM ADI: GÜNEYSU TARIM KREDİ KOOPERATİFİ 

TLF: 0464 344 10 83 FAX: 344 10 83 

 

Kaynakça:

1) Rize Valiliği

2) Güneysu Kaymakamlığı